تفسیر ماده 1 قانون مجازات اسلامی:

تفسیر ماده 1 قانون مجازات اسلامی : قانون مجازات اسلامی مشتمل بر جرایم و مجازاتهای حدود ، قصاص ، دیات و تعزیرات ، اقدامات تأمینی و تربیتی ، شرایط و موانع مسئولیت کیفری و قواعد حاکم بر آنها است.

تفسیر ماده 1 قانون مجازات اسلامی

1. ماده ۱ ق.م.ا ۱۳۷۰ مقرر میداشت: « قانون مجازات اسلامی راجع است به تعیین انواع جرایم و مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی که در باره مجرم اعمال می شود ».

۲. ماده یک ق.م.ع ۵۲ مقرر میداشت: « قانون مجازات راجع است به تعیین انواع جرایم و مجازات ها و اقدامات تأمینی و تربیتی که در باره مجرم اعمال می شود ».

۳. ق.م.ا که یک قانون ماهوی است حاوی عمده قواعد عمومی جرم ، مجازات و مجرم می باشد و اقسام جرایم و مجازات های آنها را نیز تعیین می کند اما در برخی موارد به بیان قواعد شکلی نیز پرداخته است مانند نحوه تعلیق مجازات ، عفو مشروط ، اجرای مجازات شلاق ، سنگسار و… .

۴. اولین قانون مجازات ایران، در سال ۱۳۰۴ با نام قانون مجازات عمومی و طی ۲۷۹ ماده به تصویب رسید و اصلاحات فراوانی را به خود دید تا این که در تاریخ 1377/2/27 منسوخ اعلام شد.

مهم ترین قوانین مجازات اسلامی که پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ به تصویب رسید عبارتند از : قانون راجع به مجازات اسلامی مشتمل بر ۴۱ ماده در تاریخ 1361/7/21 قانون حدود و قصاص و مقررات آن مشتمل بر ۲۱۸ ماده در تاریخ 1361/6/3 ، قانون مجازات اسلامی (دیات) مشتمل بر ۲۱۱ ماده درتاریخ 1361/9/24 ، قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مشتمل بر ۱۵۹ ماده در تاریخ 1362/5/18 و قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ که مشتمل بر کلیات ، حدود ، قصاص و دیات بود و قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۵ که اختصاص به تعزیرات دارد.

قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ جایگزین قانون مجازات اسلامی سابق می باشد. قانون جدید مشتمل بر ۷۲۸ ماده و دارای مباحث کلیات ، حدود ، قصاص و دیات می باشد. مبحث تعزیرات در قانون جداگانه ای آمده است. در حال حاضر چهار کتاب ازکتاب های قانون مجازات اسلامی موقتی بوده و یک کتاب دائمی است.

۵. قانون مجازات سال ۱۳۷۰ از اقدامات تأمینی و تربیتی ، فقط نام برده بود اما مصداق و موردی برای آن یافت نمی شد اما در قانون فعلی اقدامات تأمینی و تربیتی برای اطفال و نوجوانان پیش بینی شده است.

۶. ماده يك در حقيقت محتواي قانون مجازات اسلامي را بيان مي كند و از اين جهت كامل تر از قانون قبلي است زيرا علاوه بر جرايم و مجازات ها كه در قانون مجازات بيان شده است به شرايط و موانع و مسئوليت كيفري نيز اشاره دارد . قانون جديد انواع مجازات ها را نيز بيان كرده است كه به مجازات هاي بازدارنده اشاره ندارند.

۷. قانون دارای دو معنا میباشد :

• معنای عام : آنچه مورد استناد قضات قرار می گیرد.
• معنای خاص : مقرراتی که با تشریفات مذکور در قانون اساسی به تصویب مجلس شورای اسلامی می رسد.

۸. در ماده ۸۸ اقدامات تأمینی و تربیتی راجع به اطفال و نوجوانان بیان شده است اما تعریفی از اقدامات تأمینی و تربیتی ارائه نشده است.

۹. از جمع ماده یک و دو ق.م.ا چنین استنباط می شود که قانون گذار فعل یا ترک فعلی را با شرایط لازم ، جرم انگاری می کند و سپس برای آن مجازات تعیین می نماید.

۱۰. حقوقدانان تعاریف متفاوتی از حقوق جزای عرفی ارائه نموده اند. « حقوق جزا قواعد مربوط به اجرای مجازات است. » (علی آبادی، حقوق جنایی، ج ۱، ص ۱) و « مجموعه قواعد نحوه مجازات اشخاص از طرف دولت است. » (کاتوزیان، کلیات حقوق، ج اول، ج ۱، ص ۲۷۶ برای دیدن سایر تعاریف ر.ک: زراعت، ش.ق.م. کلیات،ص ۲۳).

۱۱. حقوق جزای اسلامی معنایی وسیع تر از حقوق جزای عرفی دارد. زیرا در حقوق جزای اسلامی ، گناهان ممنوعه شرعی نیز در زمره جرایم محسوب میشوند .(زراعت، ش.ق.م.)، کلیات، ص ۲۴ و برای دیدن تعریف حقوق جزای اسلامی ر.ک: دکتر فیض، مقارنه و تطبيق در حقوق جزای عمومی اسلام، ج ۱، ص ۵۶).

۱۲. چند ویژگی بارز که می توان برای قانون جدید برشمرد عبارت است از: دارای متنی روان و ادبی است؛ مشکلات اجرایی قانون قبلی را برطرف کرده است؛فصلی را به ادله اثبات جرایم اختصاص داده است؛ قواعد عرفی و منطقی پررنگ تر شده است؛ مقررات عمومی حدود، قصاص و دیات نیز به صورت قاعده درآمده و درابتدای هر کتاب بیان شده است. اصلاحات فراوانی صورت گرفته است که در مقدمه بیان شد.